Wat is keramiek?

Keramiek is de verzamelnaam voor alle voorwerpen die van gebakken klei zijn gemaakt. Het begrip keramiek is afkomstig van het Griekse woord ‘Keramos’, dat staat voor leem, pottenbakkersklei ofwel ‘werk gemaakt van aarde’. Klei wordt nadat het bewerkt, gevormd en gedroogd is, gebakken tot een steenachtig materiaal: keramiek.

Onderscheidend

Keramische producten zijn uniek door de esthetische kwaliteiten en het zeer duurzame karakter. De bestandheid tegen zware weeromstandigheden en chemische en mechanische belastingen is groot. Bovendien zijn de producten kleurvast, vrij van schadelijke stoffen en weinig milieubelastend door de lange levensduur zonder onderhoud. Over de duurzaamheidsaspecten is meer te lezen bij het thema Duurzaamheid.

Keramische industrie

De keramische sector weet traditie en innovatie perfect te combineren. Het scala van keramische toepassingen is breed, van bouwproducten tot consumptiegoederen. De keramische industrie gebruikt industriële processen en de nieuwste technologie. Daarmee worden consequent innovatieve oplossingen ontwikkeld om nieuwe of verbeterde toepassingsmogelijkheden te creëren. Bovendien wordt invulling gegeven aan de hedendaagse maatschappelijke uitdagingen en de wensen van ontwerpers en eindgebruikers. Het industriële proces staat borg voor zuinig gebruik van grondstoffen, efficiënt energiegebruik, een goede milieuprestatie en een gegarandeerde productkwaliteit.

Bouwkeramiek

Onderscheid wordt gemaakt tussen bouwkeramiek, technische en vuurvaste keramiek en aardewerk en porselein. 

Onder bouwkeramiek vallen alle bouwproducten die van gebakken klei zijn gemaakt. Voorbeelden daarvan zijn straatbaksteen, metselbaksteen, keramische binnenmuursteen, keramische dakpannen, keramische wand- en vloertegels, maar ook sanitair en gresbuizen.

Keramische bouwmaterialen hebben gemiddeld een levensduur van meer dan een eeuw. Het grondstofgebruik in alle levenscyclusfasen is mede daardoor zeer efficiënt. De unieke eigenschappen van bouwkeramiek zorgen ervoor dat keramiek een fundamentele rol in de bouwsector blijft spelen.

Vuurvaste- en technische keramiek

Minder bekend zijn de vuurvaste producten voor industriële toepassingen en keramiek voor hoogwaardige technische toepassingen. Het wordt bijvoorbeeld gebruikt in de elektronica en voor onderdelen in de machinebouw, autobranche en ruimtevaart. Keramiek wordt zelfs toegepast in de medische sector en in de tandheelkunde. Bijvoorbeeld voor kunstgewrichten, implantaten en vullingen.  

Aardewerk en porselein

De vele soorten gebruiks- en sieraardewerk en porselein behoren tot de fijnkeramiek. De zuiverheid van de klei, en daarmee samenhangend de temperatuur van het bakken, bepaalt of er sprake is van porselein, aardewerk of steengoed. Porselein ontstaat uit een zeer hoogwaardige klei en levert na het stoken op hoge temperaturen een glashard product op. Aardewerk wordt van iets minder hoogwaardige kleisoorten gemaakt en kan alleen op lagere temperaturen worden gebakken. Steengoed zit kwalitatief tussen porselein en aardewerk in.

De grondstof

Klei is de belangrijkste grondstof voor de productie van bouwkeramiek en fijnkeramische producten. Rivierklei vormt het hoofdbestanddeel van de Nederlandse keramische bouwproducten metselbaksteen, straatbaksteen en keramische dakpan. Deze grondstof wordt gewonnen in de uiterwaarden van de grote rivieren van Nederland. Dat gebeurt sinds begin de jaren negentig volgens een nieuwe methode; het ‘reliëfvolgend ontkleien’. Daardoor zijn sinds die tijd vele duizenden hectares nieuwe natuur ontstaan. De website www.kleiwinning.nl biedt veel informatie over Duurzame Kleiwinning.

Klei is in ruime mate aanwezig. De aanvoer door de rivieren is bovendien een hernieuwbaar proces. Uit wetenschappelijk onderzoek door Deltares uit 2009 blijkt dat jaarlijks meer klei in de uiterwaarden wordt afgezet dan wordt gewonnen. 

Keramische tegels en ander fijnkeramiek worden gemaakt van zuivere minerale grondstoffen zoals klei en zand afkomstig uit groeves. Voor de productie van tegels is verhoudingsgewijs een beperkte hoeveelheid klei nodig waardoor de aanwezige voorraden nauwelijks worden aangesproken. De winning van deze grondstoffen gebeurt zeer zorgvuldig, met respect voor flora en fauna. Na afgraving krijgen de kleiwinningsgebieden een nieuwe bestemming, veelal als natuurgebied. In gebieden die vallen onder de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen en Natura 2000 voeren de kleiwinners na de exploitatieperiode altijd een milieuherstelplan uit.

Bekijk Josta haar Keramiek.

Bron: https://www.knb-keramiek.nl/themas/wat-is-keramiek/